مقام مادر از قدیم در نزد ایرانیان جایگاه والا و ارزشمندی داشته است. ایرانیان باستان روزی به نام روز زن داشته و در این روز زنان ایرانی از کار روزانه دست می کشیدند و مردان انجام برخی کارها را به عهده می گرفتند و مادران از فرزندان خود و زنان از مردان پیشکش هایی دریافت می کردند.
داشتن چنین روزی قرنها پیش نشان از فرهیخته و متمدن بودن اقوام ایرانی دارد و این پیام را در بر دارد که تبعیض جنسیت در بین ایرانیان جایی نداشته و مقام زن و مادر نزد آنان ارزشمند بوده است. در ادامه این بخش به شما می گوییم روز زن در ایران باستان چه روزی بوده و چگونه برگزار می شد.
روز زن و روز مادر در ایران باستان چه روزی بوده است؟
سپندارمزدگان یا اسفندگان (پنجم اسفند) در ایران باستان روز زن و زمین بوده است. این روز سپندارمزد که نگهبان زمین است، نامیده می شود. از آنجا که زن و زمین هر دو نماد باروری و زایش هستند و زندگی از زن و زمین است که جریان دارد، این جشن برای گرامیداشت زنان برگزار می شود.
سپندارمزد لقب ملی زمین یعنی گستراننده، مقدس، فروتن است. زمین نماد باروری است چون با فروتنی، تواضع و گذشت زندگی را به همه زیستمندان هدیه می کند. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسفندگان (اسپندگان) را به عنوان نماد تمایلات مادرانه و باروری می پنداشتند.
واژه فارسی «اسفند» (اسپند) در اوستایی «سْپِنـْـتـَه آرَمَئیتی» آمده، نام چهارمین امشاسپند است، از دو بخش «سپِنتَه» یا «سپند» به معنی پاک و مقدس و «آرَمَئیتی» به معنی فروتنی و بردباری تشکیل شده است و معنی این دو با هم فروتنی ِپاک و مقدس است.
سپندارمز فرشته و ایزد بانوی اسفند ماه است. سپندارمز در عالم مینوی نشانه ی مهر، بردباری و تواضع اهورامزدا است و روی زمین، فرشته موکل بر زمین پاک و زن درستکار است. به این سبب او را مونث و دختر اهورامزدا دانسته اند.
بنابر نگرش برخی در تقویم امروزی (هجری خورشیدی) 29 بهمن ماه روز سپاسداری از جایگاه زنان و مادران است و بعضی از زرتشتیان ایران، روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند) را روز 29 بهمن و روز جشن سپندارمذگان می دانند.
طبق سالنامه زرتشتی، روز اسفند از ماه اسفند یعنی پنجمین روز از این ماه (5 اسفند) و بنا بر تقویم امروزی (هجری خورشیدی) 29 بهمن ماه روز سپاسداری از جایگاه زنان و مادران است. اختلاف میان این دو تاریخ به علت جابجایی گاه شمار ایرانی بوده است اما در روزگار قدیم روز اسفند از ماه اسفند، اسفندگان بوده است. علاوه براین پنجمین روز هر ماه نیز اسفند نامیده شده و جشن سپندارمزگان در روز اسفند از ماه اسفند، برگزار می شود.
آیین و مراسم روز مادر و روز زن در ایران باستان
در این روز مردان برای زنان هدیه می خریدند و از آنان قدردانی کرده و به جشن و سرور می پرداختند. در این روز بانوان لباس های نو پوشیده و مادران از فرزندان خود و زنان از مردان هدایایی دریافت می کردند و زنان نیکوکار، پاکدامن، پرهیزگار و مادرانی که فرزندان درستکار تربیت نموده اند مورد تشویق قرار می گرفتند.
در این جشن سفره ای می انداختند و در آن جامی از شیر و تخم مرغ که نشانه ماه بهمن است قرار داده و در چهار گوشه سفره انار و سیب، شاخه های گل، شربت و شیرینی، برگ های خشک آویشن با دانه هایی از سنجد و بادام می گذاشتند. سپس آتشی می افروختند و مواد خوشبو و کندر بر روی آتش می ریختند.
در این روز زنان استراحت نموده و مردان در فرمان برداری کامل زنان بودند و فعالیت های او را تجربه می کردند.
